Akkim Gündem | Sayı 24

AkkimGündem l 33 Mart - Haziran / Sayı 24 “Molekül inşa etmek zor bir sanattır. Benjamin List ve David MacMil- lan, moleküler yapı için hassas yeni bir araç geliştirdikleri için 2021 No- bel Kimya Ödülü’ne lâyık görüldü: organokataliz. Bunun ilaç araştır- maları üzerinde büyük bir etkisi oldu ve kimyayı daha yeşil hale getirdi. Birçok araştırma alanı ve endüstri, kimyagerlerin elastik ve dayanık- lı malzemeler oluşturabilen, pillerde enerji depolayabilen veya hasta- lıkların ilerlemesini engelleyebilen moleküller oluşturma yeteneğine bağlıdır. Bu çalışma, nihai ürünün bir parçası olmadan kimyasal re- aksiyonları kontrol eden ve hızlandıran maddeler olan katalizörler ge- rektirir. Örneğin, arabalardaki katalizörler, egzoz dumanındaki zehirli maddeleri zararsız moleküllere dönüştürür. Vücudumuz ayrıca, yaşam için gerekli molekülleri kesen enzim formunda binlerce katalizör içerir. Katalizörler bu nedenle kimyagerler için temel araçlardır, ancak araş- tırmacılar uzun zamandır prensipte sadece iki tür katalizörün mevcut olduğuna inanıyorlardı: metaller ve enzimler. Benjamin List ve David MacMillan, 2000 yılında birbirlerinden bağımsız olarak üçüncü tip bir kataliz geliştirdikleri için 2021 Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü. Asimetrik organokataliz olarak adlandırılıyor ve küçük organik mole- küller üzerine kurulu. Organik katalizörler, daha aktif kimyasal grupların bağlanabileceği ka- rarlı bir karbon atomu çerçevesine sahiptir. Bunlar genellikle oksijen, azot, kükürt veya fosfor gibi ortak elementler içerir. Bu, bu katalizör- lerin hem çevre dostu hem de üretilmesi ucuz olduğu anlamına gelir. Organik katalizörlerin kullanımındaki hızlı genişleme, temel olarak asimetrik katalizi yürütme yeteneklerinden kaynaklanmaktadır. Mo- leküller inşa edilirken, tıpkı ellerimiz gibi, birbirinin ayna görüntüsü olan iki farklı molekülün oluşabileceği durumlar sıklıkla ortaya çıkar. Kimyagerler, özellikle ilaç üretirken genellikle bunlardan yalnızca biri- ni isteyeceklerdir. Organokataliz 2000’den beri baş döndürücü bir hızla gelişti. Benjamin List ve David MacMillan bu alanda lider olmaya devam ediyor ve or- ganik katalizörlerin çok sayıda kimyasal reaksiyonu yürütmek için kul- lanılabileceğini gösterdiler. Bu reaksiyonları kullanarak, araştırmacılar artık yeni farmasötiklerden güneş pillerinde ışığı yakalayabilen mole- küllere kadar her şeyi daha verimli bir şekilde inşa edebilirler. Bu şekil- de, organokatalistler insanlığa en büyük faydayı sağlıyorlar.” Bir portre olarak DAVIDW.C. MACMILLANT 1968 yılında İskoçya’nın Bellshill şehrinde dünyaya gelen Profesör MacMillan, doktora derecesini 1996’da California Üniversitesi’nden aldı. Yeni reaksiyon metodolojisinin geliştirilmesi ve enantiyoselektif kataliz üzerine çalışmalar yapan David W.C. MacMillan ve araştırma grubu, asimetrik organokataliz alanında birçok ilerleme kaydetti. Aynı zamanda bu yöntemleri bir dizi karmaşık doğal ürünün sentezinde uyguladı. MacMillan, 2010-2014 yıllarında Royal Society of Chemistry tarafından yayımlanan ünlü kimya dergisi Chemical Science’ın kurucu Genel Yayın Yönetmeni olarak görev yaptı. Bugün, ABD’de Princeton Üniversitesi’nde görev yapıyor. “Bu kataliz kavramı basit olduğu kadar dahice. Gerçek şu ki, birçok insan bunu neden daha önce düşünmediğimizi sorguladı. Johan Aqvist, Nobel Kimya Komitesi Başkanı