Akkim Gündem | Sayı 23

18 l AkkimGündem Dosya Prof. Dr. Melik Demirel Bugün dünya çapında endüstriyel üretim yaklaşık 15 trilyon dolara ulaşıyor. Bununla birlikte, kimyasal kirliliğe bağlı olarak sağlık ve çevre sorunları artıyor. Örneğin, çoğu ülke tek kullanımlık ürünleri yasaklıyor. Ne yazık ki, petrokimya bazlı kimyasal devrim, doğayla bağdaşmamakta ve büyük bir ekolojik krize yol açmakta. Sorun teknolojinin, doğası gereği, aşılmak üzere tasarlanmış olduğundan kaynaklanmaktadır. Her yeni teknoloji, bir sorunu çözerken yeni bir problem yaratır. Bu nedenle, çevreyi kirleten mevcut teknolojileri aşmak için hükümet düzenlemeleri ve destekleriyle birlikte kimyasal üretimin döngüselliğinde yeni keşiflere acilen ihtiyaç duyulmaktadır. Son 25 senedir döngüsel teknolojiler üzerine çalışıyoruz. Teknolojik problemleri ve yarattığı çözümleri nasıl sonsuz döngüden çıkarırız sorusuna yanıt arıyoruz. Benim tezim; teknolojide doğaya benzeşim ne kadar artarsa, teknolojinin yarattığı ekolojik sorunlar o kadar azalacaktır. Bu yönde malzeme bilimi ile moleküler biyolojinin birleştiği bir endüstri yaratmak mümkün. Üretim yüksek sıcaklıkta ve ağır çalışan dev fabrikalar yerine, oda sıcaklığından mikroorganizmalarda modüler olarak üretilebilmektedir. Buradan üretilen kimyasallar sadece petrokimyasal ürünlerin önüne geçmeyecek, aynı zamanda hayvansal ve bitkisel ürünlere de alternatif olacaktır. Döngüsel teknolojilerde üzerinde çalıştığımız örnek bu konuyu daha iyi betimleyecektir. Örümcek avını yakalayabilmek için çok güçlü ağ örer. Bu ağ özünde proteinden yapılmış bir ipliktir. Fakat örümcek ağı suyla temas edince, yağmurda yumuşar. Örümcek ağının moleküler yapısına benzeyen kalamarın vantuzlarının içinde de tırnağımsı bir protein vardır. Kalamardaki bu tırnağımsı vantuz suda avını güçlüce yakalamasına yardım eder. Peki, kalamar halkası dişleri olarak bilinen bu proteinden örümceğin ağına benzeyen bir iplik yapılabilir mi? Yapısal proteinler doğada (ipek, derideki kolajen, saçtaki keratin, kalamar halkası dişleri gibi) çok çeşitli işlevli malzemeler oluşturur. Doğal olarak kısıtlı olan bu proteinleri artık döngüsel biyoteknoloji ile üretebiliyoruz. Son beş yılda, örümceğin ürettiği ağlardaki liflerden üstün kalamar ipleri yapabileceğimizi gösterdik. Hatta, doğadan esinlenerek termal, yapısal ve optik materyallerin tasarımı için yenilenebilir komposit malzemeler ve kimyasal tasarımlar üretiyoruz. Döngüsel teknolojilerin ekonomik, sosyal, çevresel ve politik değişimlerin ekseninde geleceği şekillendirmede büyük bir rol oynayacağını düşünüyorum. “Döngüsel Teknolojiler ÖnemKazanacak!”